شهرستان بیرجند با 140 كیلومتر مرز مشترك با كشور افغانستان در جنوب استان خراسان واقع شده است. شهرستان بیرجند از شمال به شهرستان قاینات، از شرق به كشور افغانستان،از جنوب به شهرستان نهبندان و استان كرمان و از مغرب به شهرستان‏هاى فردوس و طبس محدود است. وسعت این شهرستان 34893 كیلومترمربع و مركز آن شهر بیرجند مى باشد كه در 59 درجه و 13 دقیقه طول جغرافیایى و 32 درجه و 53 دقیقه عرض جغرافیایى ودر ارتفاع 1470 مترى از سطح دریا قرار گرفته است. 
فاصله شهر بیرجند تا مركز استان خراسان 481 كیلومتر، تا مركز استان سیستان و بلوچستان 458 كیلومتر و تا مركز استان كرمان 586 كیلومتر می‏باشد. بیرجند شهرستانى كوهستانى است و در آن‏ كوهها و دره‏هاى عمیق و حاصلخیزى وجود داردكوه‏هاى عمده شهرستان عبارتند از:رشته‏ كوه باقران در جنوب كوه شاه در غرب (حاشیه كویر) ، رشته‏ كوه مؤمن ‏آباد. آب و هواى این شهرستان بیابانى و نیمه بیابانى است. در شهرستان بیرجند رودخانه عمده‏ اى وجود ندارد و رودها كه به «كال» معروفند، عموماً فصلی و مسیل می‏باشند.این شهرستان در حال حاضر داراى 4 بخش مركزی، خوسف، درمیان، سربیشه، 19 دهستان و 4 نقطه شهری می‏باشد بیرجند پرجمعیت‏ ترین شهرستان جنوب خراسان می‏باشد .